Huta Szkła Gospodarczego „Zawiercie”

Huta Szkła "Zawiercie", Zawiercie, 2015.
Huta Szkła Gospodarczego „Zawiercie”, Zawiercie, 2015

Założona w XIX w. w Zawierciu przez właściciela ziemskiego, Andrzeja Chmielowskiego. Dokładna data uruchomienia wytwórni nie jest znana, lecz pierwsze zapiski pochodzą z 1880 r.

Głównymi produktami były butle, butelki, dzbany, kufle do piwa. Zakład był niewielki. Po śmierci założyciela dwukrotnie zmieniał właścicieli. W 1884 r. huta została zakupiona przez Alojzego Reicha, reprezentującego spółkę S. Reich & Ska. Firma ta, posiadająca kilka hut szkła w cesarstwie austro-węgierskim, przekształciła niewielką wytwórnię w prężnie działającą, nowoczesną hutę. Kontynuowano produkcję opakowań, a w miarę upływu czasu asortyment rozszerzono o galanterię szklaną. Na rynek austro-węgierski produkowano szkło oświetleniowe, a na rosyjski wyroby ze szkła ołowiowego.

W 1900 r. zmieniono status firmy na „Towarzystwo Akcyjne Huty Szkła w Zawierciu dawniej S. Reich & Ska w Zawierciu”. Współwłaścicielem firmy, obok Alojzego Reicha, został Emanuel Marcus, przybyły do Zawiercia jeszcze w 1884 r. i pełniący potem przez długi czas funkcję dyrektora huty.

I wojna światowa przerwała działalność huty, lecz wznowiono ją już w 1918 r. Od lat 20. produkowano tam także zestawy toaletowo-kosmetyczne. Wytwarzano produkty ze szkła bezbarwnego oraz w kolorach: żółtym, szmaragdowym, brązowym i fioletowym. Zdobienia szlifowano, malowano, a także trawiono kwasem fluorowodorowym. Podczas II wojny światowej huta wciąż produkowała, skupiając się na szkle oświetleniowym i ograniczając produkcję szkieł gospodarczych. Po wojnie została znacjonalizowana i od 1945 r. prowadziła działalność jako Państwowa Fabryka Wyrobów Szklanych w Zawierciu.

W 1950 r. zmieniono nazwę na Hutę Szkła Gospodarczego i Oświetleniowego w Zawierciu. Na szeroką skalę prowadzono utylitarną produkcję szkła odblaskowego i sygnalizacyjnego.

Po nawiązaniu kontaktu z nowopowstałym wtedy Wydziałem Szkła Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, jego absolwenci zajęli się projektowaniem przedmiotów użytkowych ze szkła ołowiowego. Ośrodek Wzorcujący został założony w 1953 r. Projektantami zatrudnionymi w nim byli: Józef Podlasek (zatrudniony w latach 60., późniejszy kierownik wzorcowni), Maria Słaboń-Kapa (zatrudniona w latach 70., od 1995 r. kierowniczka wzorcowni) oraz Bogdan Kupczyk.

Wyroby fabryki od lat 60. były w znacznej części eksportowane do Francji, Niemiec, Belgii, Norwegii, Włoch, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Wenezueli czy Nowej Zelandii. W kolejnych latach produkcja spadała. W 1986 r. przestawiono produkcję na szkło ołowiowe, porzucając produkty ze szkła sodowego.

W 1998 r. zakład został przekształcony w spółkę akcyjną, a 11 lat później przeszedł w ręce prywatnych inwestorów. Postępujące problemy doprowadziły do upadłości spółki w 2016 r. i definitywnego zakończenia jej działalności dwa lata później.

Projektanci związani z hutą: Bogdan Kupczyk, Władysław Michalski (grawer), Stanisław Pędziwiatr (grawer i projektant), Zofia Piaskiewicz, Sebastian Pietkiewicz, Józef Podlasek, Maria Słaboń-Kapa, Zofia Szmyd-Ścisłowicz