Huta Szkła Kryształowego „Violetta”

Huta Szkła Kryształowego „Violetta”, najstarszy budynek, 2015, źródło: wikipedia, autor: Jacek Halicki

Założona w 1864 r. w Stroniu Śląskim przez Franza Losky. Pierwotna nazwa huty to „Orańsko-Nassawska Huta Szkła”, później zmieniona na „Oranienhütte”, pochodziła od nazwiska właścicielki ziem, księżnej Marianny Orańskiej.

Do czasu I wojny światowej wytwórnia prosperowała dobrze. Zakład współpracował z lokalnymi szlifierniami i szlifierzami działającymi
w warsztatach chałupniczych, przekazując im do zdobienia półfabrykaty i odbierając do sprzedaży pełnowartościowe, zdobione szkło.

I wojna światowa ograniczyła produkcję, zaś kryzys lat 30. dodatkowo pogłębił trudną sytuację. Ostatnim właścicielem huty przed 1945 r. był Eberhardt Losky.

Po II wojnie światowej huta przeszła w polskie ręce. W 1946 r. uruchomiono dział zdobienia. Prace wznowiono korzystając
z poniemieckich półfabrykatów oraz niemieckich pracowników.

Od 1 stycznia 1950 r. wraz ze wszystkimi dolnośląskimi hutami zaczęła podlegać Centralnemu Zarządowi Przemysłu Szklarskiego
i Ceramiki Szlachetnej z siedzibą w Sosnowcu. Zakład nosił wtedy nazwę „Zjednoczone Huty Szkła Okręgu Śląska Dolnego – Państwowa Huta Szkła Kryształowego w Stroniu Śląskim”.

W 1951 r. rozpoczęto własny wytop borowo-krzemowego szkła laboratoryjnego. W 1953 r. wdrożono produkcję przeznaczonego na eksport szkła kryształowego. Od lat 60. szkło produkowano w piecach wannowo-zmianowych, uruchomiono produkcję szkła prasowanego oraz malarnię kryształów.

W 1970 r. nastąpiła zmiana nazwy na Hutę Szkła Kryształowego „Violetta” w Stroniu Śląskim. W następnych latach zakład dynamicznie się rozwijał, osiągając wysokie wyniki produkcji i sprzedaży oraz stając się głównym eksporterem szkła kryształowego w kraju.

Od 1990 r. produkowano szkło powlekane, a od 1994 r. szkła wolnoformowane, nie wymagające zdobienia ani polerowania chemicznego, dla których głównym rynkiem zbytu był rynek amerykański.

W 1992 r. huta została przekształcona w spółkę akcyjną, jednak niestabilne warunki gospodarcze powodowały systematyczne pogarszanie się sytuacji i w końcu upadek huty.

W maju 2008 r. produkcja została wstrzymana, zaś w lipcu podjęto decyzję o likwidacji. W 2011 r. zakład kupiła firma Minex CEI S.A. Produkcja została wznowiona i huta pracowała aż do 31 grudnia 2018 r., kiedy to ostatecznie zakończyła działalność a jej budynki zostały zburzone.

Projektanci związani z hutą: Lucjan Gajos (projektant szkła ołowiowego), Monika Orkusz, Stanisława Paczos, Józef Podlasek (autor projektów szkła, HSK „Violetta” była w latach 1963–1967 jego pierwszym miejscem pracy po studiach), Janusz Robaszewski (autor wielu projektów szkła produkowanego przez HSK, wieloletni kierownik pracowni projektowej), Witold Turkiewicz (twórca szkła unikatowego w stylu neosecesji, dla którego pracownia projektowa w HSK „Violetta” była w latach 1956–1957 pierwszym miejscem pracy po studiach).